Μία φιλοσοφική αναζήτηση σε ένα θέμα που απασχολεί αρκετούς
Με αφορμή μία καναδική επιστημονική έρευνα, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα πως "όσο χαμηλότερα βρίσκεται κανείς στην κοινωνικο-οικονομική ιεραρχία, τόσο μεγαλύτερες ενδείξεις σοφίας φαίνεται να έχει" , θυμήθηκα πως κι εγώ διερωτώμουν για αυτό το θέμα από πολύ μικρή ηλικία (πριν ακόμη πάω σχολείο).
Και για την ευκολότερη κατανοηση του θέματος, σας ενημερώνω πως: "σοφία κατά τους επιστήμονες, είναι πρωτίστως η ικανότητα να παίρνει κανείς υπόψη του την οπτική γωνία των άλλων και να αντιλαμβάνεται την κατάστασή τους, αντί να επικεντρώνεται μόνο στη δική του. Χαρακτηριστικά σοφίας θεωρούνται η πνευματική ταπεινότητα, ο πραγματισμός και η ενσυναίσθηση για τους άλλους".
Η έρευνα διεξήχθει με επικεφαλή τον κοινωνικό ψυχολόγο δρα Ιγκόρ Γκρόσμαν του Πανεπιστημίου Γουότερλου του Καναδά, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Proceedings of the Royal Society B" της Βασιλικής Εταιρείας επιστημών της Βρετανίας
**Πηγή: "https://www.iefimerida.gr/news/385616/oi-ftohoi-anthropoi-einai-sofoteroi-apo-toys-ploysioys-symfona-me-ereyna"
Κάποια καλοκαίρια λοιπόν και για πολλές εβδομάδες, έμενα με την γιαγιά μου την Αλεξάνδρα και τον παππού Θανάση
Η Αλεξάνδρα είχε γεννηθεί στην Καπαδοκία και σε πολύ μικρή ηλικία έζησε την μικρασιατική καταστροφή. Αναγκάστηκε να περπατήσει από την μακρινή Καπαδοκία έως τα παράλια (ευτυχώς με την οικογένειά της) για να επιβιβαστεί στο καράβι που τους έφερε στην Ελλάδα.
Η μοίρα, της επιφύλασσε κι άλλους πολέμους και πολλά δεινά: τον Β’ παγκόσμιο, την κατοχή, τον εμφύλιο, την πείνα, τις ανθρώπινες απώλειες.
Ήταν μια γυναίκα που έζησε πάρα πολλές δυσκολίες, τραγωδίες, καταστροφές. Η ευχαρίστηση ήταν κάτι σπάνιο και ταυτόχρονα πολύ ιδιαίτερο και διαφορετικό απ’ ότι τα συνηθισμένα.
Τώρα που το σκέφτομαι, κάποια από αυτά που σήμερα θεωρούνται μικρής & ασήμαντης αξίας, δεδομένα και συνηθισμένα, ήταν για αυτήν σπάνια, πολύτιμα, σημαντικά και η μεγαλύτερη ευχαρίστησή της …Και κάποια που σπανίως βιώνουμε οι σύγχρονοι άνθρωποι & είναι δυσάρεστα & λυπηρά, ήταν η καθημερινότητά της...
Φανταστείτε μία γυναίκα, που παράλληλα με τις 2 δουλειές που έκανε είχε να φροντίζει και τα ζώα της, που παντρεύτηκε δύο άντρες (ο πρώτος δεν γύρισε από τον πόλεμο), που γέννησε συνολικά 18 παιδιά και από αυτά κατάφεραν να επιβιώσουν των πολέμων, της πείνας, των ασθενειών και της κακουχίας, μόνο τα 9.!
______________________________________________________
Ήταν η προσωποποίηση της φράσης: «η κόπωση φέρνει φυσική & ψυχική ανάταση!» ______________________________________________________
Η γιαγιά μου λοιπόν…. Κάθε μέρα που με είχε μαζί της, με έβαζε να δουλεύω.
Έκανα όλες τις δουλειές, όλα τα μαστορέματα, έχτιζα τοίχους, φρόντιζα τα ζώα, κουβαλούσα τα φορτία.
Κάποια στιγμή θυμάμαι τον εαυτό μου να μεταφέρω έναν σωρό πέτρες από ένα σημείο σε ένα άλλο, για 4η φορά μέσα σε 6 εβδομάδες… την ρώτησα να μου πεί αν είναι ιδέα μου ή πραγματικά τις είχα ξαναμεταφέρει… «όχι παιδί μου, θέλουμε να χτίσουμε έναν τοίχο εδώ…» μου απάντησε.
Επειδή όμως δεν με έπεισε με την απάντησή της, την επόμενη μέρα ενημέρωσα τον θείο μου και μου είπε πως αν κοιτάξω καλύτερα, θα δώ κι άλλους σωρούς από λιθάρια.!!
Ο λόγος ύπαρξης αυτών των σωρών, ήταν για να εξασφαλίσει η γιαγιά πως δεν θα υπάρξει ούτε μία μέρα, που κάποιο από τα παιδιά της, τα ανίψια της, τα εγγόνια της, θα κάθετε και δεν θα μοχθεί, δεν θα έχει μία αποστολή, μία εργασία, έναν σκοπό.
Οι 4 ημέρες δηλαδή που μετέφερα τον σωρό εκείνο το καλοκαίρι, ήταν οι 4 μέρες που δεν είχε μία δουλειά για μένα και θα μπορούσα να καθίσω και να ξεκουραστώ.
Όταν το συζήτησα με την γιαγιά μου, μου είπε χαμογελαστή πως ο άνθρωπος πρέπει να εργάζεται για να μπορεί να έχει όφελος-απολαβές-χαρά, πρέπει να μοχθεί για να μπορεί να κάνει ευχάριστο ύπνο & να αισθάνεται την χαρά …ΚΑΙ πως εάν κάνει μόνο ευχάριστα, ξεκούραστα & ηδονικά πράματα, τότε είναι σίγουρο πως θα είναι δυστυχισμένος, θα πάθει ζημιά και θαν είναι αγνώμων.
Ήταν δηλαδή προσωποποίηση της φράσης: «η κόπωση φέρνει φυσική & ψυχική ανάταση!»
Πραγματικά εκείνο το καλοκαίρι συνειδητοποίησα πόσο γλυκός, ευχάριστος & ευεργετικός ήταν ο ύπνος μετά από τις τόσο κουραστικές μέρες, πόσο γλυκό ήταν το ψωμί που ζύμωνα με τα ίδια μου τα χέρια και πόσο όμορφος ήταν κάθε τοίχος που έφτιαχνα. Ακόμη και το πρωινό ξύπνημα (γύρω στις 06:30 κάθε μέρα), ήταν ένα γλυκό ξύπνημα, με απερίγραπτη διαύγεια, με ενέργεια & όρεξη για δημιουργία!
________________________________________________________________________
…για τον σύγχρονο άνθρωπο έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό ο μόχθος & η κόπωση, με αποτέλεσμα να αυξάνουν δραματικά το άγχος & η ανασφάλεια, δηλαδή εξαφανίζεται η ωφέλεια και εμφανίζεται η ζημία.
________________________________________________________________________
…..Χρόνια μετά, όταν ήμουν στο γυμνάσιο, ακούω τον θεολόγο μας να λέει, πως “…κάθε τι ευχάριστο & ηδονικό είναι αμαρτία και οδηγεί στην καταστροφή & στην ζημία ενώ αντιθέτως κάθε τι δύσκολο και κάθε στέρηση, είναι όφελος και οδηγεί στην σωματική & πνευματική ανάταση”. Μας έφερε το παράδειγμα με την τροφή, λέγοντας πως τα γλυκά είναι στιγμιαία ευχαρίστηση και ηδονή, αλλά μακροπρόθεσμα μας οδηγεί στην παχυσαρκία, στα κατεστραμμένα δόντια & σε πολλές ασθένειες, ομοίως και τα εύγευστα & πολύ νόστιμα φαγητά όπως τα λιπαρά-πικάντικα-τηγανητά κλπ, που πρωταγωνιστούν στην επιθυμία των πολλών, οδηγούν σε παχυσαρκία ή/και σε σοβαρά προβλήματα υγείας… Ενώ στην απέναντι πλευρά, είναι τα χορτοφαγικά, τα φρούτα, τα πικρά ραδίκια, τα ξινά λεμόνια, … που ενώ δεν είναι πολύ ευχάριστα και πολύ επιθυμητά οδηγούν στην υγεία. Μας έκανε και έναν παραλληλισμό με την πνευματική ευχαρίστηση & ηδονή, σε αντίθεση με την πνευματική πειθαρχία, την εγκράτεια, τον αυτοέλεγχο.
Ακούγοντάς τον, ομολογώ πως τον βρήκα υπερβολικό, αλλά σύνδεσα αυτά που είπε με τα λεγόμενα της γιαγιάς μου και κάνοντας έναν παραλληλισμό με την ζωή μου έως εκείνη την ημέρα, άρχισα να το πιστεύω. Η πορεία μου έως τότε (λόγω των ατυχών συμβάντων στην ζωή μου), ήταν γεμάτη στερήσεις, θυσίες, προσφορά, επιμονή, φορτίο…. Αλλά πραγματικά είχα μια γλυκιά αίσθηση ικανοποίησης, ήμουν αισιόδοξος, ήμουν ευγνώμων.
Στην συνέχεια, σαν αθλητής υψηλών επιδόσεων & διεθνών διακρίσεων, αντιλαμβανόμουν την σχέση ανάμεσα στην δυσκολία, την πειθαρχία, την προσπάθεια & τις στερήσεις, με την ωφέλεια που απολάμβανα μετά σε όλα τα επίπεδα.!
Ερχόμενος λοιπόν στο σήμερα, διαπιστώνω πως για τον σύγχρονο άνθρωπο έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό οι στερήσεις, ο μόχθος & η κόπωση, με αποτέλεσμα να αυξάνουν δραματικά το άγχος & η ανασφάλεια, δηλαδή εξαφανίζεται η ωφέλεια και εμφανίζεται η ζημία.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πραγματικά να χάνονται οι αξίες & να αλλοιώνεται η κουλτούρα κάθε γενιάς.
Έπαψε ο κόσμος να εκτιμά αυτά που έχει.
Έπαψαν οι άνθρωποι να είναι ευγνώμονες για ΟΛΑ αυτά τα σπουδαία & πολύτιμα αγαθά που έχουν πλέον κατακτήσει.
Έπαψαν οι άνθρωποι να νοιάζονται για τους συνανθρώπους… Νομίζω πως όλοι γνωρίζουμε πως ο χορτάτος δεν μπορεί να καταλάβει τον πεινασμένο, αυτός που έχει ένα ζεστό σπιτικό τον άστεγο, αυτός που ζει σε ειρηνική χώρα αυτούς που χάνουν τους αγαπημένους τους σε έναν πόλεμο… οπότε αν σκεφτούμε λίγο πιο βαθιά, μπορούμε να βρούμε την αιτία της πείνας & των πολέμων & της εγκληματικότητας.
Ο άνθρωπος επειδή δεν εξασκείται στις κακουχίες, στην πειθαρχία, στον μόχθο και στην στέρηση, έχασε την ιδιότητα να καταλαβαίνει ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό.
Όλοι γνωρίζουμε πως ο σύγχρονος άνθρωπος εκτιμά αυτό που κατέκτησε & έχει (είτε πρόκειται για πλούτο, είτε πρόκειται για την υγεία του, είτε πρόκειται για ένα αγαπημένο του πρόσωπο)…. ΜΟΝΟΝ όταν το χάσει…. Δηλαδή όταν βιώνει απώλεια-κακουχία-μόχθο-αρρώστια….
Δυστυχώς, μέσα από την πορεία μου στην ζωή, διαπίστωσα πως κάποιοι λαοί που δεν έχουν τις ανέσεις μας, την τεχνολογία μας, τον σύγχρονο τρόπο ζωής μας, διατηρούν ζωντανή την επαφή με τον εαυτό τους και τους συνανθρώπους τους. Αν και κάποιοι τους χαρακτηρίζουν υπανάπτυκτους ή πρωτόγονους, έννοιες όπως η ευγνωμοσύνη, η αξιοπρέπεια, ο αλληλοσεβασμός & αυτοσεβασμός, η συγχώρεση, η αποδοχή, η προσφορά, η κατανόηση, η υποστήριξη, ….. είναι αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού τους & της κουλτούρας τους.
Ουσιαστικά διαπιστώνω πάλι, πως δικαιώνεται η γιαγιά Αλεξάνδρα….
Όσο περισσότερες οι ανέσεις, οι ευκολίες, η καλοπέραση και όσο λιγότερες οι δυσκολίες, ο μόχθος & η κούραση, λιγοστεύει η ωφέλεια του ανθρώπου και δεν μπορεί να εκτιμήσει τα αγαθά που έχει.
Αποτέλεσμα? να χάνονται σταδιακά αυτές οι αξίες που αποτελούν το βασικό συστατικό του ανθρώπου.
Αναρωτιέμαι λοιπόν,
ΓΙΑΤΙ στερείται ένας άνθρωπος την ικανότητα κατανόησης & συμπόνιας όταν ό ίδιος δεν βιώνει κάποια απώλεια ή δυστυχία, ή αρρώστια?
ΠΟΙΟ είναι το συστατικό που ατρόφησε μέσα μας?
ΠΟΙΕΣ διαδικασίες είναι αυτές που κατάφεραν να αλλοιώσουν τον άνθρωπο?
ΠΩΣ μπορούμε να το διορθώσουμε αυτό? Και να γίνουμε ξανά άνθρωποι?
ΤΙ είναι αυτό που οφείλει να κάνει καθένας από εμάς, όχι μόνο για τον εαυτό του, αλλά και για την επόμενη γενιά?
ΠΩΣ θα καταφέρουμε να γίνουμε άνθρωποι με σοφία, με συμπόνια, με ψυχοσωματική υγεία, με ευγνωμοσύνη, με παναθρώπινες αξίες.... χωρίς να στερηθούμε όλα αυτά που έχουμε κατακτήσει? χωρίς να βιώσουμε την στέρηση, τον μόχθο και την δυστυχία?
Είμαι σίγουρος πως και εσείς αναρωτιέστε για αυτά…
Σας καλώ λοιπό να συνεχίσετε να αναζητείτε ερωτήσεις...
...διότι μόνον έτσι μπορείτε να φτάσετε στις απαντήσεις!
Εύχομαι σε όλους, το 2023 να είναι μία χρονιά, όπου θα μετασχηματίσουμε τις δυσάρεστες εμπειρίες των προηγούμενων ετών …σε ΩΦΕΛΕΙΑ.!